Malaria: focus op diagnostiek in de eerste lijn
In dit artikel
Malaria, veroorzaakt door Plasmodium-species (P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae en P. knowlesi) en overgedragen via de beet van een besmette Anopheles-mug, blijft wereldwijd een belangrijke oorzaak van morbiditeit en mortaliteit. Hoewel malaria in België niet endemisch is, worden jaarlijks 400 à 500 importgevallen vastgesteld, meestal bij reizigers uit Sub-Saharaans Afrika. Bij elke patiënt met koorts en een reishistoriek naar (sub)tropische gebieden moet malaria als differentiaaldiagnose overwogen worden.
Diagnostische aanpak
De symptomen van malaria – zoals koorts, koude rillingen, spierpijn, hoofdpijn, misselijkheid – zijn vaak aspecifiek. Ernstige gevallen (voornamelijk door P. falciparum) kunnen leiden tot neurologische symptomen, respiratoire insufficiëntie of multiorgaanfalen. Een laboratoriumbevestiging is daarom cruciaal voor diagnose en therapie.
1. Microscopie
Microscopie blijft de gouden standaard. Hiermee worden parasieten visueel gedetecteerd, het Plasmodium-species geïdentificeerd en de parasitemie (percentage geïnfecteerde erytrocyten) bepaald. Dit is essentieel voor de ernstinschatting en behandeling.
2. Snelle antigeentesten
Antigeentesten detecteren Plasmodium-antigenen zoals HRP2 (Histidine-Rich Protein 2, specifiek voor P. falciparum) en pLDH (Plasmodium lactaatdehydrogenase) of aldolase (algemeen voor Plasmodium). Ze zijn snel inzetbaar, maar minder gevoelig dan microscopie. Bovendien circuleren in sommige regio’s (bv. delen van Oost-Afrika en Zuid-Amerika) P. falciparum-stammen met deleties in de hrp2- en hrp3-genen. Hierdoor kan een vals-negatief resultaat optreden. Daarom worden antigeentesten in het laboratorium altijd gecombineerd met microscopie.
3. Moleculaire technieken (PCR)
PCR is zeer gevoelig en specifiek, en wordt vooral toegepast voor bevestiging en speciesidentificatie, bijvoorbeeld bij lage parasitemie. Deze testen gebeuren in een referentielaboratorium (Instituut voor Tropische Geneeskunde).
Pre-analytische aandachtspunten
Belangrijk is dat bloedafname (EDTA-buis) zo snel mogelijk gebeurt, onafhankelijk van het moment in het koortspatroon. Wachten tot de volgende koortspiek is achterhaald en potentieel gevaarlijk. Bij een negatieve test maar blijvende klinische verdenking, moet de test om de 12 uur herhaald worden. Drie negatieve resultaten zijn vereist om malaria met zekerheid uit te sluiten.
Vermeld bij de aanvraag steeds de reishistoriek, klinische verdenking, symptomen en eventuele profylaxe of reeds gestarte behandeling. Deze informatie is van belang voor de interpretatie en laboratoriumverwerking.
Relevante aanvullende onderzoeken
Naast parasitologisch onderzoek zijn bijkomende labotesten nuttig om de ernst van de infectie in te schatten: volledig bloedbeeld (vaak anemie, trombocytopenie), CRP, glucose, lactaat, nier- en leverfuncties, bilirubine, LDH en stollingstesten.
Praktisch
- Overweeg malaria bij koorts na verblijf in een endemisch gebied – ook maanden na terugkeer.
-> De incubatietijd varieert per species, gaande van 7 tot 30 dagen. Bij P. vivax en P. ovale kunnen hypnozoïeten maanden tot jaren later een relaps veroorzaken.
- Vraag systematisch naar buitenlandse reizen bij patiënten met koorts.
- Stuur bloed onmiddellijk op bij klinische verdenking.
- Vermeld duidelijk reishistoriek en “vermoeden malaria” op het aanvraagformulier.
- Wacht het resultaat van de snelle antigeentest én microscopie af.
- Herhaal de test om de 12 uur indien negatief resultaat en blijvende klinische verdenking.
- Hospitaliseer de patiënt steeds bij ernstige symptomen of bij zwangerschap.
Referenties:
WHO. (2024) World Malaria Report 2024. Geneva: World Health Organization.
Sciensano. (2023) Epidemiologisch rapport malaria België. https://www.sciensano.be
Berhane, A., et al. (2018). Major Threat to Malaria Control Programs by Plasmodium falciparum Lacking Histidine-rich Protein 2, Eritrea. Emerging Infectious Diseases, 24(3), 462–470.
WHO. (2020) Response Plan to pfhrp2 gene deletions. Geneva: World Health Organization.
CDC. (2025) Clinical Testing and Diagnosis for Malaria. https://www.cdc.gov/malaria/hcp/diagnosis-testing/index.html
Wanda. (2025) https://artsen.wanda.be/en/a-z-index/malaria/
Agentschap Zorg & Gezondheid (2019). Richtlijn infectiebestrijding Vlaanderen – Malaria.